ABD, uzun müddet boyunca Avrupa biçimi sanayi siyasetini reddetmiş olsa da ABD Lideri Biden’ın ve hatta eski ABD Lideri ve yeni lider adayı Donald Trump’ın bir siyaset değişikliğine hazır olduğu görülüyor.
Finansgundem.com’un derlediği bilgilere nazaran, ABD’nin sanayi siyasetindeki muhtemel bir değişikliğin başta Avrupa olmak üzere dünyanın birçok iktisadı için olumsuz sonuçlar doğurma potansiyeli bulunuyor.
ABD’nin iktisat politiğinde değişim
Fortune’dan Shawn Tully’nin haberine nazaran, Haziran 2021’de Joe Biden’ın Ulusal İktisat Kurulu yöneticisi Brian Deese yeni bir siyasetin kapılarını açtı. Washington DC’deki Atlantic Council’de yaptığı konuşmada Deese, “21. yüzyıl Amerikan endüstriyel stratejisine ait vizyonumuzu ortaya koymaktan heyecan duyuyorum” dedi ve ekledi: “Bu, tedarik zincirlerimizi güçlendirmek ve bölümler, teknolojiler ve bölgeler genelinde endüstriyel tabanımızı yine inşa etmek için bir taktik kitabıdır.”
Johns Hopkins Üniversitesi’nden “Paranın doktoru” lakaplı Steve Hanke ise söylenenleri şokla izliyordu. Steve Hanke, Reagan İdaresi’nde İktisat Danışmanları Kurulu’nda kıdemli ekonomist olarak misyon yapmış bir ‘özelleştirme’ gurusu. Hanke, dünyayı dolaşarak Arjantin’den Endonezya’ya ve Venezuela’ya kadar liderlere tavsiyelerde bulundu; Ekvador ve Karadağ’ın sınırlama getirilen para ünitelerini dolar karşılığında satarak başarılı bir şekilde ‘dolarizasyon’ yapmaları konusunda rehberlik yaptı ve hatta eski Sosyalist Yugoslavya Federal Cumhuriyeti’nde hür piyasa ıslahatlarının yapılmasına yardımcı oldu.
Hanke, Fortune’a Fransızların bile Amerika’nın iktisat politiğindeki değişim karşısında hayrete düştüğünü belirtiyor ve şunları söylüyor: “Fransa size sanayi siyasetinizin abartıldığını söylediğinde, başınızın belada olduğunu bilirsiniz. Biden’cılar ise ABD siyasetinin giderek Avrupa’nınkine nasıl benzediğinden asla bahsetmiyor.”
Yeni sanayi siyaseti: Müdahalecilik ve şikayetçi Fransa
Sanayi siyaseti genel olarak, tercih edilen bölümlerin yahut şirketlerin başkalarına nazaran sıhhatini ve büyümesini teşvik eden yahut direkt sübvanse eden hükümet hareketi olarak tanımlanır. Basitçe söylemek gerekirse, parayı piyasanın dizginsiz akıntıları tarafından yönlendirildiği takdirde gideceği yerden farklı yerlere yönlendiren şey, devlet müdahalesidir. Esas özellikleri ise nakit sübvansiyonları, tarifeler, kotalar, vergi indirimleri, kolay kredi ve ithalatı frenlemek ve yerli üreticileri korumak için kullanılan teknik gerekliliklerdir.
Hanke, Beyaz Saray tarafından belirlenen kilit alanlara, bilhassa elektrikli araçlara yatırımı hızlandırmayı amaçlayan bir dizi siyaset olan Enflasyonu Azaltma Maddesi’ne atıfta bulunuyor. Hanke, Fransızların bundan nefret ettiğini söylüyor: “ABD, sanayi siyasetleri konusunda AB’yi şikayet ederdi, bakın artık kim kimi şikayet ediyor? Sanayi siyasetinin ‘berbat çocuğu’ Fransa, Enflasyonu Azaltma Yasası nedeniyle elektrikli araçlarımızla rekabet edemeyeceklerini söylüyor!”
Aslında, Deese’in konuşmasına geri dönüldüğünde, bir yıldan biraz daha uzun bir müddet sonra, Enflasyon Azaltma Yasası Ağustos 2022’de yürürlüğe girdiğinde yasalaşacak planı tam olarak ortaya koyduğu görülüyor. 2021’deki konuşmasında Deese, süreci, ‘karbondan arındırma, güç, ve ulaştırma’nın Beyaz Saray gündeminin ön sıralarında yer aldığını ve bu dallardaki araştırma, geliştirme ve dağıtımın yanı sıra özel dalın büyümesini teşvik eden ve ABD pazar hissesini artıran arz taraflı üretim teşviklerini desteklemek biçiminde tanımlıyor.
Hanke, Versailles Sarayı’nı inşa eden hükümdar ‘Güneş Kral’ Louis XIV’in maliye bakanı Jean-Baptiste Colbert’i örnek göstererek, bunun Fransız İhtilali’nden evvel denenmiş bir şey olduğunu belirtiyor.
Biden’ın Beyaz Saray’ı ise Hanke’nin bunu söylediğini duymak için tarihin çöp sepetinden fikirler seçiyor ve ilhamını selefi Trump idaresinden alıyor. Tam sanayi siyaseti, yaptırımlar ve ticaret pürüzleri dahil, artık mevcut idare ve Kongre’deki Demokratlar için çok kıymetli bir şey. Trump’a, öteki Cumhuriyetçi lider adaylarına ve Kongre’deki Cumhuriyetçi Parti üyelerinin birçoklarına gelince, bunlar yaptırımlara ve yaygın gümrük vergilerinin hayranlarına satılıyor. Hanke, “On yıllardır müdahalecilik bu kadar ana akım haline gelmemişti” diyor.
Telefon görüşmesi
Temmuz 2020’de Hanke, Mike Pompeo’dan bir telefon aldı. ABD Dışişleri Bakanı Hanke’ye, Trump Yönetimi’nin, adanın özgürlüklerini baltaladığı için Pekin’e misilleme olarak Hong Kong’un dolarını ABD Doları’na bağlayan finansal sistemini aksatacak bir hamleyi değerlendirdiğini söyledi ve şunu ekledi: “İleriye gidip gitmeyeceğimiz konusunda karar vermek için yarın Beyaz Saray’da liderle buluşacağız. Uzman görüşünüzü almam tavsiye edildi.”
Hararetli geçen konuşmada Hanke, yaklaşık 35 dakika boyunca Pompeo’ya, bir özgür piyasa ve hür ticaret ekonomisti olarak, Hong Kong fiyatlarını denetim altında tutan ve ekonomik gücünün temelini oluşturan para sisteminin çökertilmesine kararlı bir formda karşı çıktığını söylediğini hatırladı ve ekledi: “Ama Pompeo’nun Kansaslı bir çiftçi çocuğu olduğunu hatırladım. Ona karısının da oradan geldiğini duyduğum Iowa’da saman balyalayarak büyüdüğümü söyledim. Pompeo, karısının katılacağı toplantıya eşlik etmek üzere yakında Iowa’ya gideceğini söyledi. Böylelikle konuşmamız dostça bir notla sona erdi.”
Ertesi gün Hanke, yakından tanıdığı ve Beyaz Saray oturumuna katılmış olan bir Trump İdaresi yetkilisinden bir ileti aldı. İçeriden biri, “Sen kazandın, Hanke” diye yazdı ve Hanke’nin duruşunun, Trump grubunun dünyanın en canlı ekonomilerinden birine büyük ziyan verecek önerilen yaptırımları iptal etmesine yardımcı olduğunu ortaya koydu.
Ticaretin özgürleştirilmesinden U dönüşü
Hanke’ye nazaran sanayi siyasetinin, klasik versiyona eklendiğinde büyümeye ve üretkenliğe vuracağı darbeyi, sırf ‘kazananları seçmek’ten çok daha makus hale getiren iki alt başlığı var. Yaptırımlar bunlardan biri; ikincisi ise genel müdafaacı bir zihniyet olarak geniş bir eser yelpazesine uygulanan ticaret pürüzleri. Hanke, “Bu ikisi, sanayi siyasetine, müdahaleci ailenin bir kesimi olarak katılıyor. Bunların hepsi hükümet siyasetinin istekli alıcılar ve satıcılar ortasına girmesinin ve ekonomik süreçleri siyasallaştırmanın yolları” diyor.
Sanayi siyasetinin yükselişi, Hanke’nin 1960’lardan bu yana bu ülkeye temel olarak istikamet veren ticaretin özgürleştirilmesinden keskin bir U dönüşü olarak nitelendirdiği şeye işaret ediyor.
Hanke, “ABD, sekiz cinslik çok taraflı ticaret müzakerelerinin merkezindeydi. Çin’le açılış yaptık ve havayollarından finansal piyasalara kadar her şeyin kuralsızlaştırılmasını sağladık” diyor. Japonya ve Fransa üzere ülkeler evcil hayvan sanayilerini koruyarak ve finanse ederek farklı bir yol izlediler; Japonya yerli imalatçıları rakip ithalatlardan koruyan, ‘keiretsu’ sistemini kullanarak çip üretimi ve ağır makine üzere çelikten havacılığa, sinemaya kadar ‘stratejik sektörler’ yoğun bir biçimde sübvanse etti; Fransa ise evcil hayvan sanayisini destekleyerek farklı bir yol izledi.
Trump ve sanayi politikası
Ancak ABD’de hükümetin klâsik olarak makul bölümlere sağladığı yardım ve ticari yararlar, global standartlara nazaran son derece sonluydu. Özel yardım, temel olarak gerileyen üç ‘gün batımı’ sanayisinin desteklenmesine gitti: Giyim ve hazır giysi, çelik ve tarım, bugüne kadar korunan kategoriler oldu. Peterson Memleketler arası İktisat Enstitüsü’nün yakın vakitte yaptığı bir araştırma, sübvansiyon sağlamanın ve düşük fiyatlı ithalata mahzurlar koymanın, her üç alanda da istihdam tasarrufu, üretim artışı ve teknolojinin ilerlemesinde başarısızlıkla sonuçlandığını ortaya koydu. ABD çelik üretimi 1990’dan 2019’a kadar 90 milyondan 70 milyon metrik tona düşerken, istihdam 2004’teki 1 milyon düzeyinden bu Aralık ayının sonunda 400.000 düzeyine düştü. Ve her durum, tüketicilere ve işletmelere yılda 900.000 doların üzerinde maliyet tasarrufu sağladı. Rapor, şu sonuca varıyor: “İthalatın korunması sanayi siyaseti için kazanan bir formül olmadı.”
Hanke, bu talihsizliğin Trump idaresi altında büyük bir başlangıç yaptığını, lakin Biden periyodunda olanın, sanayi siyasetinin tam manasıyla benimsenmesi olmadığını söylüyor. Hanke, “Trump hiçbir vakit sanayi siyasetini tek başına benimsemedi. Bunun yerine, tekrar birebir müdahaleci klanın modülü olan eski moda korumacılığı teşvik etti” diyor. Hanke, Obama İdaresi’nde sanayi siyasetine yönelik bazı ‘mütevazı’ adımların olduğunu, örneğin güneş panelleri sübvansiyonları olduğunu ekliyor.
2018’de Trump ticaret üzerindeki hakimiyetini sağlamlaştırdı ve büyük ölçüde ticarete girişerek yurt dışından gelen çoğu çelik ve alüminyum bazlı eserlere sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 10 gümrük vergisi uygulayarak ithal güneş panelleri ve çamaşır makinelerine yük getirdi. Birebir yıl Trump, Çin ithalatında 362 milyar dolara ulaşarak yarı iletkenlerden bilgisayar ekipmanına, mobilyadan görüntü donanımına kadar çeşitli eserlerin fiyatlarını artırdı. Çin, ABD ihracatında 134 milyar dolarlık bir kesinti yaparak buna karşılık verdi. Pekin en yüksek gümrük vergilerini soya fasulyesi ve domuz eti üzere ziraî eserlere koydu. Çiftçileri yatıştırmak için Trump, çiftçilere Çin’e kaybettikleri satışların tazminatı olarak 2017 ve 2018’de 43 milyar dolar ödeyerek sanayi siyasetinin nasıl daha fazlasını doğurduğunu gösterdi.
Biden’ın sanayi siyaseti, Amerika’nın ekonomik modelinin temel taşı
Hanke, Trump’ın müdafaacı rampasının Biden’ın bir sonraki büyük adımı atması için yolu açtığını ileri sürüyor. Hanke, “Trump, Biden’ın sanayi siyasetinin kamuoyu tarafından kabul edilmesi tarafında uzun bir yol kat eden bir iki yaptırım ve ticaret kısıtlaması uyguladı. Trump, insanlara, tam ambargolardan güç ihracatı yasaklarına, denizaşırı varlıkların dondurulmasına kadar uzanan yaptırımlar da dahil olmak üzere, Washington’daki tüm bu gidişatın yeni bir olağan olduğunu düşündürdü” diyor.
Hanke, Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın Nisan 2023’te yaptığı bir konuşmayı, Biden rejiminin onlarca yıllık geçmiş uygulamalardan bu kadar dramatik bir biçimde sapan bir ekonomik kuralı birinci defa açıkça ortaya koyduğunu aktarıyor.
Hanke, konuşmayı şöyle açıklıyor: “Sullivan konuşmasında ‘kamu yatırımı’nı övdü, bunun yerini kuralsızlaştırma ve liberalizasyona bıraktığından ve ‘sanayi politikası’ teriminin haksız yere modasının geçtiğinden yakındı. Piyasanın ‘sermaye tahsis etme’ yeteneğini eleştirdi ve bunun Washington’un düzeltmesi gereken bir zayıflık olduğunu söyledi. Sullivan, Biden idaresi altında Amerika’nın artık ‘yeni bir fikir birliği oluşturacak’, siyaset yapıcıların özel dalın daha özgür karar sürmesine müsaade vermesi halinde olduğundan daha fazla istihdam ve daha fazla refah sağlayacak ‘modern bir sanayi ve yenilik stratejisi izlediğini’ açıkladı.”
Hanke, “Bu, 21. yüzyılın en değerli ekonomik açıklamalarından biriydi” diyor ve ekliyor: “Biden’dan evvel, Trump devrinde bile sanayi siyasetine yönelik hareket, süreksiz ve basamaklıydı. Lakin Sullivan’ın konuşması, Biden’ın harekete geçirdiği ihtilali kurumsallaştırdı. Birinci defa ideoloji kağıt üzerinde kaldı.”
Başlangıç noktası olarak Biden, neredeyse tüm Trump gümrük vergilerini elinde tutarak yahut geri çektiği gümrük vergilerini kotalarla değiştirerek selefinin başlattığı ticari ayrışmayı sürdürdü.
Biden yeni bir çığır açıyor
Biden idaresinde radikal biçimde yeni olan şey: İdarenin Amerika’nın ekonomik geleceğinde merkezi rol oynaması gerektiğine inandığı kesimleri seçmeye ve piyasalardan alamayacakları büyük dayanağı sağlayarak bu yazgıya uymalarını sağlamaya yönelik kampanya. Akın, iki maksada ulaşmak için devasa sübvansiyonların yanı sıra ticarete yeni sınırlamalar da getiriyor: Yeşil güç kesiminin büyük ölçüde genişletilmesi ve ABD’de yarı iletken üretiminin arttırılması. Bu gayret, yurt dışına taşınan üretimi ‘yeniden desteklemek’ için kimi havuçları da kapsıyor.
Biden’ın imza niteliğindeki üç yasal tedbiri de bu maksatları destekleyen birden fazla program içeriyor. Örneğin, 2022 ortasında kabul edilen CHIPS and Science Act, ABD’de fabrika kuran yahut genişleten çip üreticilerine 77 milyar dolar nakit hibe ve vergi indirimi verilmesinin yanı sıra ‘Ar-Ge ve ticarileştirme’ için ayrılan 200 milyar doları da ödüllendiriyor. Tasarı, New York’un kuzeyindeki Micron için dev tesisler, Arizona’daki Taiwan Semi ve Intel, Kuzey Carolina’daki Wolfspeed ve Lone Star Eyaletindeki Samsung ve Texas Instruments için dev tesisler de dahil olmak üzere bir dizi büyük projenin ortaya çıkmasına yardımcı oldu.
Yasalarla elde edilmek istenenler
2021 Altyapı Yasası, hidrojen yakıt hücrelerinin geliştirilmesi ve üretilmesi için ‘yedi bölgesel merkez’ tesis ve tedarikçi için 7 milyar dolar ödemeyi mecburî kılıyor. Teşebbüs toplumsal maksatlara yöneliyor. Appalachia ve Dakotas da dahil olmak üzere ‘dezavantajlı’ bölgelere bir dizi tesis ayırıyor ve merkezlerin kendi bölgeleri için ‘geçerli ücreti’ ödemesine karar veriyor. Bu şart, iş gücü maliyetlerine bir ‘taban’ koyuyor ve emekçilerin her meslekte en az yüksek maaşlı sendika personelleri kadar kazanmasını garanti ediyor.
Enflasyonu Azaltma Maddesi’nin bir direği ise Güç Bakanlığı Kredi Programları Ofisi (LPO) kapsamındaki meblağların on kat artırılarak yaklaşık 30 milyar dolardan 350 milyar dolara çıkarılması. LPO, elektrikli araç (EV) üreticilerinin üretimi artırmasına yardımcı olmak ve lityum iyon pillerini KONUT pillerinde kullanılabilecek kimyasallara dönüştüren, güneş gücü çiftlikleri inşa eden ve tesislerden ulaşım yakıtı üreten teşebbüsler için kâfi sermayeyi teminat altına almak için ekstra kaynakları kullanıyor. Örneğin pak gücün öncüsü Sunnova, güneş paneli üretimini genişletmek için 3 milyar dolarlık kredi garantisi alıyor.
Bu programların münasebeti, özel kesimin bunları çoğunlukla fazla riskli olarak görmesi ve bu nedenle de bunların devam etmesi için kamu parasına gereksinim duyulması. Fakat devlet finansmanının, işletmeler kârlı ve kendi kendini idame ettirebilen hale gelene kadar süreksiz bir takviye sağlaması bekleniyor. Teoriye nazaran, risk sermayesi şirketleri ve esaslı şirketler, pil geri dönüşümcülerinin ve güneş gücü çiftliklerinin düzgün para kazandığını gördüklerinde, yeni finansman sağlamak için tez edecekler ve ileri teknoloji ve pak güç öncülerinin federal kredileri ve sübvansiyonları geri ödemelerine imkan tanıyacaklar.
LPO’nun mantığı şu biçimde tanım ediliyor: “LPO, makul bir teknoloji piyasada tam olarak kabul edilene kadar borç verenlerin alamayacağı krediler ve kredi garantileri sağlayarak ve ‘banka güvenilirliğine köprü’ vazifesi görerek ticari dağıtımdaki boşluğu doldurur” deniliyor.
Yatırımların büyük kısmı yeşil sektöre
Bu programlar yeşil güç iktisadının zayıflamasıyla birlikte ortaya çıkıyor. Güneş paneli bölümü azalan talep ve yüksek faiz oranlarıyla gayret ediyor. Elektrikli araçlara gelince, Ford, CEO Jim Farley’nin müşterilerin elektrikli araçları için prim ödemeye istekli olmadığını belirtmesinin ardından 12 milyar dolarlık genişleme programını askıya aldı. GM, üçüncü çeyrekte elektrikli araçlarda 1,3 milyar dolar ziyanda olduğunu açıkladı, elektrikli kamyonet üretme planlarını erteledi ve Honda ile ‘uygun fiyatlı’ elektrikli araçlar üretmeye yönelik ortak teşebbüsü iptal etti.
Dolayısıyla Biden yardımının büyük bir kısmı, gelecekteki karlılığı garanti olmayan yeşil bir kesime gidiyor. Tehlike şu ki, bu yardımlar hiçbir formda süreksiz olmayabilir ve yardım edilen işletmeler işlerini sürdürmek için devletin nakit parasına ve garantilerine muhtaçlık duymaya devam edeceklerdir. Tarifelerin ve sübvansiyonların geçmişi, kutsanan sanayilerin bunları bir sefer aldıktan sonra, hararetli lobicilik yoluyla yararlarını sürdürdüklerini gösteriyor.
Aslına bakılırsa tüm bu yardım ve müdafaa, işletmeleri zayıflatabilir, hatta global ölçekte rekabetçi olamamalarını bile sağlayabilir. Devletten para almak, sübvansiyonlar dışında başarılı olan nitekim karlı eserler yaratma ve mümkün olan en düşük maliyetleri elde etme baskısını hafifletir. Neyin yanlış gidebileceğine dair iki örnek ise epey aydınlatıcı: Vergi mükelleflerine 500 milyon dolara mal olan güneş pili üreticisi Solyndra’nın çöküşü ve büyük vizyonun gerçekleştiği Mojave Çölü’nde güç toplayan aynalar dikmek için 737 milyon dolarlık garantiden yararlanan Crescent Dunes’un iflası.
ABD dış siyasetinin temel silahı yaptırımlar
Hanke, Mike Pompeo ile yaptığı telefon görüşmesinin, Washington’un ekonomik yaptırım kılıcını kullanmak yerine bir kere olsun kınına girdiği ender bir kısıtlama örneğine işaret ettiğini söylüyor. Bunlar, ulusal hükümetlerin yanı sıra onların şirketlerine, yetkililerine ve kodamanlarına yüklenen cezalar olarak öne çıkıyor ve çoklukla ülke içinde insan haklarını ihlal etme yahut müfrezelerini ve uçaklarını diğer bir hâkim devletin topraklarını ele geçirmek için hür bırakma cezası olarak ödeniyor. Bunlar tam ambargolardan güç ihracatının yasaklanmasına ve denizaşırı varlıkların dondurulmasına kadar uzanıyor.
Hanke’nin işaret ettiği üzere, yaptırımlar artık ABD dış siyasetinin temel silahı olarak duruyor. Bu, 20 yıl evvelki nispeten küçük rollerine nazaran büyük bir değişim. Hanke bunu şöyle açıklıyor: “Bu eğilim, 11 Eylül’ün akabinde Teröre Karşı Savaş sırasında Bush İdaresi’nde yükselmeye başladı, akabinde Obama, Kırım işgalinin akabinde Rus bankalarını ve yetkililerini vurarak ve protestolara yönelik baskıları nedeniyle Suriye’yi maksat alarak bu eğilimi hızlandırdı. Ama Çinli telekom ekipmanı üreticisi Huawei’yi kara listeye almaktan İran ve Venezuela’dan petrol ihracatını yasaklamaya kadar her şeyi yapan Trump idaresi altında, yaptırımlar genişletildi.”
Yaptırımların olumsuz yönleri
Hanke, Trump’ın iktisat siyasetlerini kınamasına karşın, Lider Biden’ın da yaptırımları benimseme konusunda birebir derecede ateşli olduğunu ve selefinin yeni yaptırımları uygulama konusundaki rekor suratına ayak uydurduğunu söylüyor. Biden İdaresi, 2022 yılı başında Ukrayna’nın işgalinden bu yana Rusya’nın güç ve finans sektörlerini amaç alıyor ve Çin’e yasak üstüne yasak uygulamaya devam ediyor. Pekin’in Uygur’daki Müslüman azınlığa yönelik baskılarına yardım ettiği tez edilen şirketlerin ABD bileşenlerini satın almasını yasaklıyor ve ihracatı keskin bir formda kısıtlıyor. ABD, gelişmiş yarı iletken ve mikroelektronik eserlerini dünyanın ikinci büyük iktisadına ihraç ediyor. Toplamda, ABD Hazine Bakanlığı’nın zarurî kıldığı faal yaptırımların hacmi 2000 yılında 2.000’den bugün 10.000’e çıkmış durumda ve dev rampanın yarısı Lider Trump ve Biden’ın idaresinde gerçekleşiyor.
Hanke, yaptırımlara karşı koymanın güç olduğunu, zira yaptırımların her vakit bayrağa sarılı olduğunu kabul ediyor. Sahiden de ABD idareleri, haydut ulusları insan hakları ihlallerinden ötürü cezalandırmaya çalışmanın Amerika’nın ahlaki yükümlülüğü olduğunu ve ticaret siyasetini ulusal güvenliğini sağlamak için bir kaldıraç olarak yönlendirmenin sırf mantıklı olduğunu güçlü bir formda ortaya koyuyor.
Hanke yaptırımlara hem prensipte hem de uygulamada karşı çıkıyor. Bunların, gerçek maksatlara ulaşmada başarısız olurken ABD’ye ağır maliyetler getiren berbat iktisat siyaseti manasına geldiğine inanıyor. Hanke, “Yaptırımlar Amerikalıların satın almayı seçeceği petrol, yarı iletkenler ve tüm kısıtlı yabancı malların fiyatlarını artırarak ABD’li işletmeleri ve tüketicileri cezalandırıyor” diye açıklıyor ve ekliyor: “Artı, ABD tokat attığında, rakibi de ihracatlarımızı kısıtlayarak yahut değerli ithal gereçlere erişimi engelleyerek karşılık veriyor; tıpkı Çin’in Amerikalı üreticilere çip üretiminde kullanılan metallerinin satışını durdurarak yaptığı üzere.”
Ekonomist, birden fazla durumda Amerika’nın bu siyaset nedeniyle yüksek bir bedel ödediğini öne sürüyor. Hanke, “ABD’nin zapt ettiği ülkeler tıkanıklıkları aşmanın yollarını buluyor. Ayrıyeten başkanları, Amerika’yı vatandaşlarını fakirleştirmeye çalıştığı için suçlayarak dayanak topluyor” diyor. Hanke, IMF’ye nazaran Rusya’nın güç ihracatını Çin ve Hindistan’a kaydırarak bu yıl yüzde 2,2 oranında güçlü bir büyüme kaydedeceğini, Fransa’yı yüzde 1 ve Almanya’yı da eksi yüzde 0,5 oranında büyüteceğini belirtiyor. “Venezuela’ya bakın” diyen Hanke, “Maduro’nun 10 yıllık hükümdarlığı sırasında iki periyotta ayda yüzde 50’nin üzerinde hiperenflasyon yaşadılar fakat o kısmen ABD’nin halkına verdiği acıyı lisana getirerek iktidarda kaldı” şeklinde konuşuyor.
Yaptırımlar tarihi bir makus tercihin sembolü
Hanke’nin yaptırımlara karşı çıkması son derece tartışmalı ve bu durum, onu, mevcut idarenin, Kongre’nin ve görünüşe nazaran Amerika’daki birçok insanın şahin görüşlerinden uzaklaştırıyor. Bunlar cüzdanlarına yapılan darbe ne olursa olsun bu ticaret pürüzlerinin hayati değer taşıdığını kabul ediyor üzere görünüyor.
Ancak Hanke, yaptırımların maliyeti ve yararı hakkında ne düşünürseniz düşünün, bu çarpıcı artışın ABD ekonomik amaçlarında sanayi siyasetinin geniş çapta kabul görmesine yol açan tarihi dönüşümünü örneklediğini ve bunun sürdürülmesine yardımcı olduğunu savunuyor.
Hanke, “Amerikalılar yaptırımların gerisindeki mantığı anlayıp bunlara alıştıktan sonra, sanayi siyasetine her şeyi dahil etmek atılması kolay bir adım oldu. Yer kayganlaştı. Yaptırımlarla başlayan niyet, muhafazacı, yüksek sübvansiyonlu, yüksek tarifeli bir iktisat siyasetine yol açtı. Bu siyaset, geçmişteki güçlü özgür piyasa yöneliminden şok edici bir biçimde ayrılıyor” şeklinde konuşuyor.
Hanke’ye nazaran sanayi siyasetine yönelik ani değişim, eski öğrencilerinin iş adamları olarak kanılarını bile değiştiriyor. Hanke, “İnsanların seveceği ve düzgün para kazandıracak eserler yaratmayı düşünüyorlardı. Artık hepsi en büyük sübvansiyonları alacak altyapı projelerinin nasıl başlatılacağından bahsediyor” diyor.
Hanke’ye nazaran mevcut rejim, hükümetle paydaşlığın özgür piyasada kazanmaktan daha üstün olduğu varsayımıyla yeni kuşağı yarı yolda bırakıyor. Dünyayı dolaşan ekonomist, bu gidişatın, başka ülkelerden ithal edilen ve Amerika’yı da batırmaya mahkum olan başarısız bir modeli yine canlandırarak geleceğin iktisadını bastıracağını tez ediyor.
News
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.