“Batılı niyet merkezlerini yakından takip ediyoruz. Doğu’nun yaklaşımlarını da biliyoruz. Biz de ANKASAM olarak süreci takip etmeye çalışıyoruz. Bu hususta bizim de elbette dünyanın çok süratli değişen gündemini yakalayabilmek bir tarafa, bazen anlayabilmekte bile zorlanıyoruz. Burada sağolsun, Trump’ın çok büyük bir katkısı var. Gerçi deşifre olmuş bir Trump var lakin burada oynadığı asıl rol anlaşılamamak üzerine. Akşam yatıp sabah çok farklı şeyler söylemesi burada bir manada tüm dünya açısından yeni bir olağan olarak, Amerika’nın tüm dünyaya dayatmaya çalıştığı bir süreç olarak karşımıza çıkıyordu. Ancak bu Trump’ın mevcut hali, daha çok tehditlere dayalı ve burada biraz aba altından sopa gösteren yaklaşımlarının ön plana çıktığı konu açıkçası Çin Seddi’nde duvara tosladı. Bugün bakıldığında duvara toslamış bir Trump hadisesi kelam konusu. Şi Cinping’in verdiği ileti da ‘Her kuşun eti yenmez’ cinsinden oldu. Trump orada birtakım latifeler, el-ense oyunları ve daha diğer önderlere yaptığı tavır üzerinden Şi Cinping ile bir giriş yapmak istedi ancak Şi Cinping en başından itibaren Çin’in mevcut duruşuna, Çin’in mevcut dış siyaset anlayışına uygun bir formda orada bir tavır sergiledi. Münasebetiyle Trump açısından çok önemli manada bir önder faktörü karşısına çıktı. Ki bugün bakıldığında artık Trump’ın Çin ile daha farklı bir lisan geliştirmesi gerekliliği kendisini gösterdi.”

“Bu gereklilik aslında Alaska Zirvesi’nde Putin tarafından ortaya koyulmuştu. Bugün Putin’in bu tepe noktasında daha soğuk kanlı ve bilhassa Rusya-Amerika alakalarını bu manada merkeze alan ve Birleşik Devletler’den bu bahiste verdiği yerine getirmesini dönük açıklamaları da burada Putin sonrası Şi Cinping ile birlikte aslında karşısında çok daha farklı bir dünya olduğu ve bu dünya ile yüzleşmesi gerçekliğini de ortaya koydu. Bundan dolayı şu an karşımızda dünyada çok kutupluluk bağlamında iki aktörün, iki büyük gücün ön plana çıktığı bir sefer daha tescillendi; o da Rusya ve Çin. Bugün bakıldığında Avrupa Birliği havlu atmış vaziyette, Hindistan’ın ne yapacağı çok net bir halde anlaşılabilmiş değil. O yüzden bugün Şi Cinping’in mevcut hali Global Güney dahil, bu manada memleketler arası sistemin çok kutupluluğu bağlamında ön plana çıkan burada bir telaffuz ve hareket duruşundaki bir tutarlılık olarak kendisini gösterdi. Bundan dolayı şu an ruhsal manada üstünlük Çin’de ve Şi Cinping’te.”

“Çünkü düne kadar Trump’ın mevcut tavırları ve bu kapsamda Hindistan dahil Avrupa Birliği başta olmak üzere geri adımlar burada Trump’ı bir manada önlenemez, istediğini elde eden bir aktör pozisyonuna taşımıştı. APEC Doruğu öncesi Japonya’ya gerçekleştirdiği bir ziyaret vardı, Güney Kore noktasında da. Orada da Japonya’dan yanılmıyorsam beş yüz elli milyar dolarlık bir taahhüt aldı. Birebir biçimde Güney Kore noktasında da yeniden yüz elli milyar dolarlık bir taahhüdü kelam konusuydu. Fakat Şi Cinping ile görüşene kadar bu elde ettiği kazanımlar bir manada Cinping sonrası adeta manasını yitirdi. Burada tahminen bir zafer havası ile çıkacaktı, ‘Pasifik’ten de bu kadar parayı topladım getirdim ey Amerikan halkı’ diyecekken şu an bütün millet şunu sorguluyor: ‘Tamam, düne kadar sen Çin’e karşı çok önemli manada birtakım tarifeler ve vergiler ile bir ticaret savaşı başlatmıştın. Fakat gördüğümüz kadarı ile oradan en azından bir ateşkes ile dönmüş görünüyorsun’ Aslında o 1 yıllık süreç bir ateşkes üzere algılanabilir, lakin bu ticari savaşlar boyutunda bir ateşkes. Çünkü Venezuela dahil olmak üzere ABD’nin Çin’e dönük, Çin’i zayıflatmaya, Çin’i etkisizleştirmeye, bu manada Çin’e dönük en temelde koridorlar ve kaynaklar noktasındaki burada başlattığı süreci devam ettirmeye dönük yaklaşımlarında bir geri adım görülmüyor. Tersine Venezuela dahil bununla ilgili önümüzdeki süreçte daha farklı adımlar atma eğiliminde olduğunu da gösteriyor.”

“O yüzden bugün bakıldığında tarifeler noktasında bilhassa Çin’in, Şi Cinping’in burada elindeki yalnızca üç kartı göstermesi kâfi oldu. Bir tanesi, ender toprak elementleri; bir başkası, sıhhat kesimini çok yakından ilgilendiren ilaç ham hususlarıydı ve çipler. Hasebiyle bu üç yumuşak güç ögesi bile Birleşik Devletler’e geri adım attırdı. Ondan dolayı bu ticaret savaşları bağlamında Trump’ın bu üç kart karşısında geri adım atması aslında Şi Cinping’in ve Çin’in kaynaklar noktasında elinin hiç de zayıf olmadığını gösteriyor. Evet, Çin tahminen güç bağlamında, burada petrol ve gaz noktasında dışarıya bağımlılık gösteren bir ülke üzere ön plana çıkabilir, bu noktada Amerika Rusya üzerinde, İran ve burada kıymetli bir kaynak olarak Venezuela üzerinden birtakım hesaplar içerisinde olabilir. Ancak burada da Amerika’nın atacağı birtakım adımlar karşısında Çin bu bahsettiğim kartlar ve daha şu ana kadar oyunda göstermediği başka kartları da kullanabileceği iletisini verdi. O yüzden bu görüşmedeki bu üç kartla birlikte geri adım aslında ABD-Çin bağlamında yeni bir süreci ve Birleşik Devletler açısından da Çin’in kolay ve kolay bir aktör olmadığı sonucunu ortaya koymuş vaziyette. Bundan ötürü da Trump geri adım attı.”

“Birleşik Devletler bulanık suda balık avlamak istiyor, yani suyu yeterlice bulandırmak istiyor. Burada G-2 sözü Çin ve başka aktörler açısından çok masumane bir mana taşımıyor. Art planda çok daha farklı bir fikir var. Bakıldığında burada şöyle bir konu var; bugün Birleşik Devletler çok net bir formda tek kutuplu bir dünyayı hedefliyor, bunu hepimiz biliyoruz. 11 Eylül sonrası başlattığı süreçte. Çin ise başka aktörleri de içinde barındıran, burada Şi Cinping’in dört inisiyatifi çerçevesinde de temel sütunlarını bulan çok kutupluluğu merkeze alan yeni bir dünya sistemine atıfta bulunuyor. APEC Zirvesi’nde Şi Cinping konuşurken Pasifik üzerinden yeni dünya nizamı ile ya da yeni milletlerarası sistemin inşası ile ilgili şu ifadeyi kullandı: ‘Dönüşüm’ dedi. Bakın, değişim değil. ‘Dünya büyük bir dönüşüme hakikat evriliyor’ dedi. O yüzden buradaki mevcut sistem üzerinde bir grup makyaj ya da aperatif tahlil arayışlarının sonuç getirmeyeceğini, o yüzden dünyanın çok daha esaslı bir değişim ve dönüşüm sürecine hazır olması gerektiğini ve bunun merkezinde de Pasifik’in yer aldığını belirtti. Bu kapsamda Şi Cinping’in altını çizdiği bir öbür konu da şuydu; ‘Çok net bir formda sanayi ve tedarik zincirlerinin istikrarını korumalıyız’ dedi. Bu Birleşik Devletler’in dünyada tekrar hegemonyayı sağlama ya da devam ettirme noktasında 2K, yani kaynaklar ve koridorlar noktasına karşı Şi Cinping ‘Bu hususta inhisarı, inisiyatifi Birleşik Devletler’e bırakamayız’ dedi. Münasebetiyle Asya-Pasifik ülkeleri olarak, en temelde APEC olarak burada inisiyatif almak zorundayız dedi.

İkincisi; ‘Açık ve kapsayıcı bölge iktisadını inşa etmeliyiz’ dedi. Bugün Birleşik Devletler’in en temel tasası gücünü tesis ettiği iktisadın, ki ekonomik manada gücünün iki temel ayağı kelam konusuydu: biri Avrupa, biri Pasifik. Münasebetiyle Cinping çok net bir formda, Trump’a adeta yanıt verir mahiyette ‘Kendi ortamızda ekonomik iş birliğini artırmalıyız ve bölgesel entegrasyonu daha da derinleştirme mecburiyeti ile karşı karşıyayız’ dedi. Bu, Amerika’nın en temel telaşı ve bu manada oyunu bozmaya dönük yaklaşımlarına Cinping’in önümüzdeki süreçte nasıl bir strateji izleyeceği ile ilgili verilen kıymetli ipuçlarıydı.”

“Bu kapsamda zati Trump bağlamında gündeme getirilen G-2’ye de burada Şi Cinping karşılık vermiş oldu. Çin nezdinde G-2’nin hiçbir kıymeti ve karşılığı yok. Zira G-2 Amerika’nın denetimli bir iki kutuplu bir dünya tertibi inşa etme arayışından öteki bir şey değil. Şayet Çin bu noktada topa girerse ve bunu kabul ederse Çin şu ana kadarki kazanımlarını ve duruşunu da büyük ölçüde tehlikeye atmış olur ve Birleşik Devletler ile iki kutuplu dünya nizamı noktasında anlaşmış, başka ülkeleri yarı yolda bırakmış bir aktör pozisyonuna düşer ki bu Çin’in bence şu an aklının ucundan bile geçirmediği bir durum. O yüzden bu G-2 noktasında Birleşik Devletler çok net bir şekilde… ki ben burada milletlerarası ilgileri amiyane tabirle şu biçimde tanımlıyorum; ‘Kaygan tabanda kaypak ilişkiler’ Çin şunu söylüyor; ‘Evet, sen kaygan yerde kaypak alakaları burada ön plana çıkartabilirsin. G-2 de aslında bizim açımızdan hiç şaşırmayacağımız sizin bir çıkışınız. Zira burada bir kez en temelde dört Avrupalı yakın müttefikinizi yarı yolda bırakıyorsunuz. G-7’deki dört Avrupalı ülkeyi. Artı Kanada ve Japonya’yı da yarı yolda bırakıyorsun ve sonra bana dönüyorsun ve ‘Yeni global Global’ı iki aktör kuralım’ Ben buna gelmem’ diyor. Kuvvetle mümkün Alaska’da Putin’in önüne bu G-2 geldi. Zira biz bunu daha öncesi itibariyle Trump’ın birinci periyodunda de biliyoruz. Burada Çin’e Kissenger üzerinden teklif götürüldü; daha sonra Rusya’ya götürüldü. Her iki aktör de bunu reddetti. Fakat bunu denemekten vazgeçmeyen bir ABD var. G-2 ile birlikte Çin hem Rusya noktasında kendisine dönük bir tuzağı boşa çıkarttı ve bu manada Rusya-Çin birlikteliğinin daha sıkı ve daha sağlam bir biçimde duracağı ile ilgili iletisi verdi hem de Birleşik Devletler’in oyununu deşifre etmiş oldu.”

“Oval Ofis’te gördük, ziyadesiyle uysal bir Avrupa vardı. Çin’e karşı Fransa Cumhurbaşkanı Macron çok net söz etti aslında; ‘Stratejik özerklik elde etmemizin yolu Çin ile olan bağlantılardan geçiyor’ dedi. Bu manada Çin ziyaretinde de bunu çok net bir formda tabir etti. Almanya Çin’in kapısını çok aşındırdı fakat umduğunu bulamadı. Zira Almanya çok itimat telkin eden bir aktör pozisyonunda değil. Almanya ve Fransa mukayesesi yaptığımızda Fransa daha duruşu olan bir ülke üzere ön plana çıkıyor. Zira bakıldığında nitekim Macron ile birlikte bir büyük Fransa inşa süreci Macron’un aklında, stratejik zihninde ancak bunu yapabilme kabiliyeti çok sıkıntı. Almanya’ya gelince İkinci Dünya Savaşı sonrası itibariyle elleri, kolları, zihni, her şeyi iğdiş edilmiş ve bir manada etkisiz hale getirilmiş bir aktör. Hasebiyle Avrupa’nın genel manada şu anki duruşu zati etkisiz eleman konumunda. Tahminen önünde bir Çin fırsatı vardı fakat bunu değerlendirebileceği kanaatinde değilim. Bu noktada Çin’in her ne kadar birtakım çıkışları olsa da Birleşik Devletler Rusya-Ukrayna krizi ile birlikte bilhassa Almanya ya da Fransa liderliğinde Avrupa Birliği’ni ve NATO’yu büyük ölçüde denetim altına almış vaziyette.

Bunun dışında ben Avrupa Birliği’nin bağımsız bir tutum sergileyebileceği kanaatinde değilim. Zaten Avrupa Birliği de burada kendisine bir kurtuluş yahut çıkış tabiri olarak şunu ön plana çıkartıyor; ‘Biz Avrupa Birliği olarak ABD ve Çin’e karşı olan teknoloji bağımlılıktan kurtulmalıyız. Kendi teknolojimizi inşa etmeliyiz’ diyorlar. Geçmiş olsun. Bu hususta bir sefer en güçlü olduğu iktisadının bile zayıflığı 2008’den bu yana önemli manada test ediliyor. Bu önemli manada bir ekonomik alt yapı gerektiriyor. Avrupa’da bunu karşılayabilecek kaynak da yok. Zira bilhassa Fransa Afrika’dan kovuldu, daha diğer yerlerden kovuluyor. Bu manada şu an kaynaklarının kıymetli bir kısmını da Rusya-Ukrayna savaşına aktarıyorlar ya da Birleşik Devletler’in dış ticaret açığını kapatmakla meşguller. Amerika’ya devamlı diyet ödüyorlar. Bunu hem birebir silah alım satımları hem güç bağımlılığı noktasında, bir de Amerika NATO üzerinden maliyetleri artık Avrupa’ya ödetiyor. O yüzden burada Avrupa’nın güçlü manada teknolojik yatırım yapabilmesi için AR-GE kaynağına gereksinimi var, bu yok. Bir de Avrupa’daki beşerler artık Avrupa’dan kaçıyor. Avrupa’da bir gelecek göremiyorlar. Artan ırkçılık, yabancı düşmanlığı Avrupa’daki öbür etnik ya da dini kimliğe sahip olan insanları farklı coğrafyalara itiyor. Bu manada da Avrupa’yı sosyo-ekonomik açıdan ve önümüzdeki süreçte siyaseten çok inançlı bulmuyorlar. Bu da insan kaynağı olmaksızın yapabileceğiniz bir projenin olamayacağı manasına geliyor.

Bakıldığında bugün, ABD ve Çin ortasında sıkışmış ve büyük ölçüde ABD siyasetlerinin ipoteği altında olan bir Avrupa var. Bu manada da ABD, Çin, Avrupa bağlamında bir konum ortaya koymaya çalışacaksak şu an oyunun büyük ölçüde kaybedeni Avrupa.”